Dolomity – narty, wędrówki piesze i rowerowe

Kto był we włoskich Alpach temu na hasło Dolomity pojawiają się przed oczyma przepiękne górskie krajobrazy i malowniczo położone trasy narciarskie. To właśnie tą część Alp Polacy upodobali sobie na miejsce spędzania ferii zimowych tzw. „settimana bianca”.  Dolomity leżą całkowicie na terenie Włoch na terenie trzech prowincji: Trentino, Belluno i Bolzano-Alto Adige/Bozen-Südtirol. Geograficznie rzecz ujmując to pasma górskie leżące w południowej części Alp Wschodnich pomiędzy dolinami: Val Rendena (rzeka Adige i Isarco) od strony zachodniej, rzeki Piave na wschodzie i południu oraz Val Pusteria od strony północnej. Jest uznawane za jedno z najpiękniejszych pasm górskich w Europie. Nic więc dziwnego, że polscy turyści z dużą regularnością lubią przyjeżdżać tu poszaleć na nartach i snowboardzie. Ale nie tylko, bowiem coraz częściej pojawiają się oferty turystyki górskiej (wspinaczkowej, rowerowej) w okresie wiosenno-jesiennym. Wędrówki górskie wzdłuż oznaczonych szlaków są we Włoszech bardzo popularne. Przy okazji, jak się wie gdzie, można nazbierać sporo grzybów.

Piękno krajobrazów, niespotykane wyglądem skały, urozmaicona fauna i flora zostało zauważone  przez Komitet Wykonawczy działający z ramienia UNESCO, który ogłosił dnia 26 czerwca 2009 r. że Dolomity zostały wpisane na listę światowego dziedzictwa naturalnego.

Dolomity nazywane są również Monti Pallidi co oznacza Blade Góry. Po raz pierwszy nazwa geograficzna z terminem „Dolomity” pojawiła się w 1837 roku w przewodniku opublikowanym w Londynie. Obecnie przyjęta nazwa pochodzi od francuskiego geologa Déodat de Dolomieu (1750-1801), który badał skład mineralogiczny skał popularnie tu występujących. Ten typ skał nazwano dolomitem. Skały te powstały w najstarszym okresie ery mezozoicznej tj. około 250 milionów lat temu poprzez nagromadzenie muszli, korali i alg wapiennych w środowisku morskim i tropikalnym. Zawierają one głównie podwójny węglan wapnia i magnezu {MgCa (CO 3 ) 2 }. Ciekawostką jest fakt, że ten skład chemiczny skał wywołuje zjawisko enrosadira (L ’ Alpenglow) polegające na przybieraniu o świcie i przy zachodzie słońca barwy czerwonawej do fioletowej przez większość szczytów Dolomitów. W Cortinie d’Ampezzo znajduje się pomnik francuskiego geologa.

Wypiętrzenie skał na wysokość ponad 3000 m nad poziomem morza jest wynikiem orogenezy alpejskiej czyli zderzenia europejskiej płyty tektonicznej z płytą afrykańską. Dolomity mają sporą ilość szczytów przewyższających 3000 m nad poziom morza. Najwyższe z nich to: Punta Penia w masywie Marmolada – 3342 m n.p.m., a następnie Antelao – 3263 m n.p.m., Tofane (Tofana di Mezzo) – 3244 m,  Monte Civetta – 3220 m i w Dolomitach Brenty Cime Tosa – 3178 m n.p.m. Najwyższy masyw Marmolada składa się z 5 szczytów: Punta Penia, Punta Rocca, Monte Serauta, Punta Ombretta, oraz najniższy Pizzo Serauta 3035 m n.p.m. Marmolada została zdobyta po raz pierwszy dopiero we wrześniu 1864 r. przez  wybitnego alpinistę austriackiego Paula Grohmanna. Dzisiaj na wysokość 3265 m n.p.m. na szczyt Punta Rocca można wjechać kolejką linową. Ciekawostką jest nazwa masywu, która pochodzi z języka ladyńskiego, w którym wyraz marmoleda oznacza „błyszcząca”, co nawiązuje do lodowca (Ghiacciaio della Marmolada) leżącego od strony północnej szczytu.

Skąd, wcześniej wspomniany, język ladyński? Otóż rdzennymi mieszkańcami tych terenów byli i są (bo jest ich jeszcze około 30 tysięcy) Ladynowie. Posiadają oni własną kulturę i język ladyński. Wszelakie informacje o historii i kulturze ladyńskiej gromadzi muzeum etnograficzne w Vigo di Fassa oraz specjalnie powołany instytut w San Martino (Alta Badia) o nazwie „Institut Ladin Micurá de Rü”.

Domeną Dolomitów są sporty zimowe rozpowszechnione za sprawą olimpiady zimowej w 1956 roku w Cortinie d’Ampezzo. Inne rejony to: Val Gardena, Canazei, Reba/Arabba, Alta Badia, Madonna di Campiglio, gdzie co roku odbywają się zawody o puchar świata. Dolomity zapraszają do swych ośrodków klimatyczno-wypoczynkowych również latem, do między innymi: Predazzo, Sesto, San Candido, Cavalese,  Alleghe, Corvara,  Ortisei, Selva Val Gardena, San Martino di Castrozza.